Yazıya farklı kaynaklardan birkaç bilgi de ekledik ve araştırabileceğiniz yerli ve yabancı kaynakları da paylaştık. Depremler doğanın bir parçasıdır ve her ne kadar sağlam yapılar inşa etmeye çalışsak da, her zaman doğanın kurallarıyla oynamak zorundayız, bu sebeple kendimiz için ve çevremizde sevdiklerimizin güvenliği için burada yer alan adımları iyi bilmemiz önemlidir. Birçok kaynakta depremlerde yapılması gerekenler konusunda uzun bilgiler yer almaktadır. Bunların birçoğu geçmişte yaşanılan olaylardan ve tecrübelerden elde edilmiş bilgilerdir, fakat her ne kadar bu uzun yazılara da vakit ayırıp okumaya çalışsak da, deprem sırasında panikleyip bildiğimiz her şeyi unutabiliriz, tıpkı arabayı yıllarca kullanan bir insanın sokağın ortasına birden çıkan bir çocuğu görüp de paniklemesiyle frene basmayı unutması gibi. Bu sebeple uzun detaylar yerine basit bir “Yapılması Gerekenler” şeklinde bir yazı hazırladık.
Deprem Öncesi Yapılması Gerekenler
(1) İlk olarak bir acil durum kiti hazırlamanız ve bir de yakınlarınızla iletişime geçebilmeniz için bir plan kurmanız gerekir. Deprem çantalarında neler olması gerektiğine alttaki görselden bakarak öğrenebilirsiniz, ya da isteğinize bağlı olarak hazır deprem çantalarını sipariş edebilirsiniz.
(2) Rafların duvarlara sıkı bir şekilde bağlı olduğundan emin olunuz.
(3) Büyük ya da ağır objeleri rafların en alt kısımlarına yerleştiriniz, böylece deprem esnasında bu objeler üzerinize düşmez.
(4) Cam gibi kırılabilecek objeleri dolapların en altına yerleştiriniz.
(5) Duvara asılan resimlerinizin ve aynalarınızın sağlam bir şekilde yerleştirildiğinden ve yatak, kanepe ya da insanların oturabileceği yerlerden uzak olduğundan emin olunuz.
(6) Yanma riski taşıyan elektrik kabloların ve gaz bağlantıların düzgün olduğundan emin olunuz, Tamir edilmeleri şart ise için tek başınıza çalışmaya kalkışmayınız ve gerekirse bir uzman çağrınız.
(7) Olası gaz ya da su sızıntısı için esnek boruları tercih ediniz, çünkü bunlar kırılmaya daha dayanıklıdırlar.
(8) Su ısıtıcının, buzdolabın, ocağın ve gaz bağlantısı olan cihazların duvara ve yere bağlı ve sabit olduğundan emin olunuz.
(9) Tavanda ve temelde derin çatlaklar varsa tamir ettiriniz. Bir uzmandan yapıyla ilgili strüktürel kusurların olup olmadığı konusunda bilgiler alınız.
(10) Yanabilme özelliğine sahip ürünleri kilitleri olan dolapların içerisinde tutunuz.
(11) Kaldığınız yerde güvenli yerleri belirleyin. Bunlar iç duvarlar ya da dayanıklı masalar olabilir. Bu yerleri aklınızda daima bulundurunuz.
(12) Gerekirse yakınlarınızla antrenmanlar yapabilirsiniz. Masaların altına girdiğiniz zaman tutunun. Bu “Çök, Kapan ve Tutun” tekniği olarak bilinir
Deprem Sırasında Yapılması Gerekenler
Eğilin, saklanın ve tutunun. Fazla hareket etmeyiniz ve eğer kapalı bir alandaysanız, sallanma geçene kadar orada durunuz, böylece ne zaman çıkmanın güvenilir olduğunu öğrenebilirsiniz.
Eğer Bir Yapının İçindeyseniz;
(1) Demin de söylediğimiz gibi eğilin, saklanın ve tutunun. Eğer yakınınızda bir masa yoksa o zaman yapının kenarına gidin, eğilin ve kollarınızla yüzünüzü ve başınızı koruyun.
(2) Camdan, pencerelerden, dış kapılardan, duvarlardan ve düşebilecek her şeyden uzak durunuz.
(3) Eğer bir yataktaysanız, orada kalın ve başınızı bir yastıkla koruyun. Eğer üzerinize düşebilecek ağır bir şey varsa (mesela tepenizde bulunan aydınlatma fikstürü gibi) o zaman daha güvenilir bir alana gidiniz.
(4) Dayanıklı olup olmadığından emin olmadığınız kapılardan geçmeyiniz. Kapıların olduğu alanlar genellikle dayanıklı değildir ve korunmak için de ideal yerler değildir.
(5) Dışarı çıkmanın güvenilir olduğu bir zamana kadar içeride kalınız ve sallantının bitmesini bekleyiniz. Yapı sallanırken dışarıya çıkmayınız. Araştırmalar gösteriyor ki birçok insanın yaralanmasının sebebi yapıda farklı bölgelere yöneldikleri ya da çıktıkları içindir.
(6) Asansörleri kullanmayınız. Olası bir elektrik kesintisiyle içeride hapsolabilir ya da sert bir düşüş yaşayabilirsiniz."Tam zemine çarpacakken zıplayıp kurtulurum" gibi bir düşünceye hareket etmeyiniz ve asansörlerden her türlü uzak durunuz.
(7) Elektrik kesintisinin yaşanabileceğini ve yangın alarmının da devreye girebileceğini unutmayınız.
Eğer Dışarıdaysanız;
(1) Yapılardan, sokak lambalarından ve elektrik kablolarından uzak duracak şekilde yerinizden kıpırdamayınız ve korunmak için bir yapıya girmeyiniz.
(2) Sanılanın aksine yapının dışında bulunmak da tehlikelidir. Riskli alanlar yapıların girişleri ve dış duvarına yakın olan yerlerdir. 1933 Long Beach depreminde hayatını kaybeden insanların birçoğu yapıdan dışarıya koşmalarıyla beraber üzerlerine devrilen duvarlardan ve yapıdan düşen parçalardan (pencere, duvar, eşya vs) dolayı hayatlarını kaybettiler. Deprem sırasında yerin hareketinden dolayı yaşanılan ölüm ve yaralanma olayları ise nadirdir.
Eğer Hareket Eden Bir Aracın İçindeyseniz;
(1) Yapılardan, ağaçlardan ve elektrik kablolarından uzak duracak bir şekilde aracınızın içerisinde kalınız.
(2) Deprem bitince dikkatli bir şekilde yolunuza devam ediniz. Deprem sırasında hasar gören yollardan, köprülerden ve rampalardan uzak durunuz.
Eğer Enkaz Altındaysanız;
(1) Etrafı görebilmek için kibrit yakmayınız. Yanlışlıkla kendinizi yakabilirsiniz.
(2) Fazla hareket etmemeye dikkat ediniz ve tozun yükselmesine sebep olmayınız. Bu şekilde üzerinize daha fazla ağırlık katacak şeylerin düşmesini ve nefesinizin tutulmasını engellemiş olursunuz.
(3) Ağzınızı bir şeyle örtünüz.
(4) Kurtarma ekibin sizi tespit edebilmesi için bir boruya ya da ses çıkarabilecek bir şeye vurun, bu vurma eylemini fazla hareket etmeden ve bir şeylerin düşmesine sebep vermeden yapınız. Yanınızda bir ıslık varsa onu kullanınız. Bağırınca size tehlikeli gelebilecek derecede toz yutabilme riskiniz var ancak demin sayılanların hiçbirini yapamıyorsanız bağırmak da bir alternatiftir.
(5) Arama-Kurtarma konusunda uzman kişiler gelene kadar enkaz altındaki sevdiklerinizi arayıp çıkarmak isteyebilirsiniz, ancak unutmayınız ki bastığınız yerlerin altında başka insanlar da olabileceği için ağırlık oluşturup birisinin hayatını kurtarırken bir başkasının ölümüne de sebep olabilirsiniz.
Deprem Sonrasında Yapılması Gerekenler
(1) Deprem durunca, çevrenizi kontrol ederek hareket etmenin güvenilir olup olmadığından emin olun. Fırsatınız varsa da yapıdan çıkın.
(2) Deprem sonrasında gelecek dalgalanmaları unutmayınız. Bunlar ana depreme oranla daha az şiddete sahiptir ama yine de ana depremin oluşturduğu zayıflıkları yıkabilecek kadar güçlü olabilirler. Bunlar ana depremden sonra ilk saatler, günler, haftalar ve hatta aylar içerisinde bile yaşanabilir.
(3) Yaralı insanlara yardım etmeye çalışınız. Ağır yaralı insanları yerinden fazla oynatmamaya çalışınız ve yardım için bekleyiniz, fakat acil bir durum söz konusuysa onları kurtarabilirsiniz (örneğin o esna bir çökme yaşanabilir ve kişiyi kurtarmanız gerekebilir).
(4) Bir deprem sonrasında en tehlikeli şeylerden birisi de yangının olmasıdır. Mümkünse küçük boyutta ateşleri söndürmeye çalışınız.
(5) En son durumlar hakkında önemli bilgiler edinebilmek için bir radyo ya da televizyon bulmaya çalışınız.
(6) Denize yakın yerlerde yaşıyorsanız, olası tsunamilere dikkat ediniz ve buradan uzaklaşınız.
(7) Telefonu sadece acil durumlar için kullanınız.
(8) Eviniz artık güvenli değilse ve yakınlarda insanların kalabileceği güvenli bir barınak ya da yapı varsa oraya gidiniz.
(9) Yardımınıza ihtiyaç duyulmadığı zamanlarda zarar görmüş yapılardan uzak durmaya çalışınız. Otoriteler güvenli olduğunu söyledikleri zaman evinize dönebilirsiniz.
(10) Aracınızı kullanırken dikkat ediniz ve eğer geceyse sokak ışıklarının sönme olasılığını göz önünde bulundurunuz.
(11) Evinize döndüğünüz zaman dolapları açınca dikkatli olunuz.
(12) Kırılmış objelerin size zarar vermemesi için uzun bir pantolon, uzun kollu bir üstlük, sağlam ayakkabılar ve mümkünse eldivenler giymeye çalışınız.
(13) Eğer yere ilaçlar ya da yanabilecek sıvılar dökülmüşse onları hemen temizleyiniz. Gaz sızıntısının ya da bir tür kimyasalın kokusunu alıyorsanız o zaman alanı terk ediniz.
(14) Şömine varsa orayı inceleyiniz. Fark edilmeyen hasarlar bir yangına sebep olabilir.
(15) Beyaz eşyalarınızı kontrol ediniz.
(16) Gaz sızıntısı tespit ettiyseniz, camınızı açık bırakıp binayı terk ediniz. Ana gazı kapatabiliyorsanız kapatın ve telefonla uzman kimselere ulaşmaya çalışın. Eğer gazı kapattıysanız, o zaman ancak bir uzman tarafından geri açılması gerekir.
(17) Elektrikle çalışan sistemlerde hasar olup olmadığını kontrol ediniz. Eğer bir hasar tespit ettiyseniz o zaman elektriği ana yerden kapatınız. Eğer şalterleri kapatabilmek için sulu bir alandan geçmeniz gerekiyorsa o zaman birkaç tavsiye için önce bir elektrikçiyi arayınız.
(18) Su tesisatında bir sorun var mı kontrol ediniz. Eğer bir sorun tespit ederseniz o zaman su firmasını arayınız. Su sorunu nerede mevcut ise ona bağlı olan şeyleri kullanmayınız (örneğin, tuvalet ya da musluk).